Nga Qamil Gjyrezi

Para disa ditësh, skulptori i mirënjohur shkodran Ferid Kola më dhuroi një bust të vogël, një bocet të kompozitorit kombëtar Prenkë Jakova. Feridi e kishte punuar me shumë dashuri dhe art këtë bocet, i cili mbart ngrohtësinë e veçantë të shpirtit krijues. Skulptori Ferid Kola ka punuar mbi 40 vite në shkollën artistike “Prenkë Jakova” dhe vepra artistike e kompozitorit të Operës “Mrika” ka ndikuar psikologjikisht dhe shpirtërisht tek ai. Këta elementë kanë krijuar një afërsi të natyrshme artistike ndërmjet skulptorit Kola dhe kompozitorit Jakova.

Çdo mësues apo ish-nxënës i shkollës artistike “Prenkë Jakova” e mban simbolin e madh të këtij kompozitori brenda vetes; ai është i pranishëm në vetëdijen e secilit. Ndoshta boceti, busti i vogël i Prenkë Jakovës, është pjesë e projekteve të skulptorit për ta vendosur në qytetin e Shkodrës ose në muzeun e muzikës të qytetit tonë.

Ferid Kola është autori i shtatores së patriotit dhe intelektualit të madh Luigj Gurakuqi, të realizuar në vitin 1993 në qendër të Shkodrës. Kjo shtatore ka vlera të mëdha artistike për Shkodrën dhe mbarëshqiptarinë. Sot, në Ditën e Pavarësisë, kjo vepër që nderon qytetin dhe autorin e saj merr vlera të veçanta historike e kombëtare.

Në këtë kontekst, po shkruaj këtë artikull për skulptorin Ferid Kola duke e trajtuar nga këndvështrimi semiotik. Semiotika e skulpturës studion mënyrën se si krijohet dhe komunikohet kuptimi përmes shenjave dhe simboleve në artin tredimensional. Ajo analizon se si materiali, forma dhe tekstura funksionojnë si shenjues të ideve dhe koncepteve, ndërveprimin midis qëllimit të artistit, kontekstit kulturor dhe interpretimit të shikuesit.

1. Kola si semiotik: figura, gjuha vizuale dhe modeli i memories

Në veprat e Ferid Kolës çdo element proporcioni, tekstura, materiali, pesha e vështrimit luan rolin e shenjës. Në skulpturat e tij vërehen:

Ikonizmi – ngjashmëria realiste me figurat historike, që garanton autenticitet.

Indeksialiteti – lidhja e drejtpërdrejtë me historinë, vendin dhe rolin kulturor të figurës.

Simbolizmi – detaje të zgjedhura me kujdes për të transmetuar heroizëm, mençuri ose krijimtari.

Kola, duke punuar me figura kyçe të historisë shkodrane, pozicionohet në një sistem “semiosferik” të qytetit, ku arti bëhet kujtesë e gjallë kolektive.

2. Semiologjia e shtatores së Luigj Gurakuqit

Shtatorja e Gurakuqit është një kompozim i ndërtuar me kujdes, ku figura paraqitet me një dinjitet të përmbajtur, në përputhje me karakterin e tij.

Shenjat kryesore:

a) Vështrimi lart – simbol i vizionit

Vështrimi i orientuar përpjetë sugjeron progres, mendim të hapur dhe vizionarizëm.

b) Mjekra dhe mustaqet – nënshenjim identitar

Stili i tyre është shenjë e intelektualit rilindas, njeriut të dijes dhe sakrificës.

c) Tekstura e materialit – gravitet moral

Sipërfaqja paksa e ashpër krijon dramë dhe peshë morale, duke evokuar tragjizmin e figurës.

d) Qafa dhe shpatullat – stabiliteti shtetformues

Përmasat e theksuara rrisin monumentalitetin dhe japin ndjesinë e një figure të palëkundshme.

Kjo shtatore është shndërruar në ikonë të qytetit dhe kombit.

3. Semiologjia e bustit të vogël të Prenkë Jakovës

Ndryshe nga monumentaliteti i Gurakuqit, busti i vogël i Prenkë Jakovës mbart një ton intim.

a) Përmasat e vogla – shenjë e afërsisë artistike

Dimensioni i reduktuar e bën figurën më njerëzore, më pranë komunitetit.

b) Fytyra e qetë – semiotika e krijuesit

Qetësia transmeton natyrën reflektive të kompozitorit dhe butësinë e artit të tij.

c) Detajet e ballit dhe syve – thellimi psikologjik

Kola i jep rëndësi mendimit të brendshëm, melankolisë krijuese dhe përqendrimit artistik.

d) Koka e pozicionuar lehtë anash – simbol i vëmendjes së brendshme

Sugjeron dëgjimin e tingullit të brendshëm, jetën e tij në muzikë.

Ky bust është më shumë portret psikologjik sesa monument — një shenjim i shpirtit krijues shkodran.

4. Mesazhi i përgjithshëm semiotik i Ferid Kolës

Nga krahasimi i dy veprave vihen re tre linja të qarta:

Diferencimi semiotik sipas figurës Politikanët dhe rilindësit shenjëzohen me gravitet; artistët me intimitet e emocion. Pozat dhe teksturat si gjuhë shenjash Vështrimi, qëndrimi dhe struktura e materialit janë bartës të kuptimeve të thella kulturore. Ndërtimi i kujtesës kolektive shkodrane Kola ndërton një panoramë të identitetit të qytetit: mendimi (Gurakuqi), muzika (Jakova), qytetaria.

Përfundim

Semiotika e Ferid Kolës tregon se ai nuk modelon thjesht figura, por kuptime, mesazhe dhe identitete.

Shtatorja e Luigj Gurakuqit është simbol i lirisë, mendimit të hapur dhe peshës historike.

Busti i Prenkë Jakovës është monument i ndjeshmërisë artistike dhe shpirtit krijues shkodran.

Të dy së bashku krijojnë një kod kulturor me të cilin Kola komunikon rolin e Shkodrës në historinë politike dhe artistike të Shqipërisë. Ferid Kola është skulptori që ka jetësuar disa prej figurave më të mëdha të historisë dhe artit kombëtar.

Marrë nga Shkodrazone.com